حدود ۶۰۰۰ سال است که حلقه‌های دنیای جواهرات در هر فرهنگی از دنیا جایگاه ویژه‌ای دارند. حلقه‌ها علاوه بر اینکه همواره نیاز بشر به زیورآلات را برآورده کرده‌اند، بلکه برای اهداف مختلف نیز به کار گرفته شده‌اند. یکی از کارکرد حلقه‌های دنیای جواهرات نشان دادن تعهد دو دلداده به یکدیگر است. از دیگر کارکرد حلقه‌ها می‌توان به استفاده‌ی آن‌ها به عنوان مهر کردن اسناد در طول تاریخ اشاره کرد. همچنین به خاطر آوردن دوستی‌ها، احترام به مردگان، محافظت در برابر نیروهای اهریمنی و … از کارکرد حلقه‌ها در طول تاریخ است. حلقه‌ها جایگاه مهمی در تاریخ دارند و یکی مهم ترین جواهرات در تمام ادوار تاریخ‌اند. در این نوشته علاوه بر بررسی تاریخچه حلقه‌های دنیای جواهرات، با کاربرد، شکل و مواد سازنده حلقه‌ها آشنا می‌شویم.
حلقه‌های دنیای جواهرات دوران باستانی و کلاسیک
مصریان باستان از حلقه‌های (scarab) استفاده می‌کردند که از تراشیدن سنگ‌های مختلف مانند یاقوت کبود به دست می‌آمد. این حلقه با یک نخ نقره‌ای یا طلایی به هم وصل می‌شدند. همچنین بر روی نگین‌های حلقه‌ی (scarab) نمادها یا عناوین مختلف حک میشد. مصریان باستان از حلقه‌ها هم برای تایید اسناد و هم برای قدرت ماورالطبیعه آن‌ها استفاده می‌کردند و در واقع دو کارکرد مهر و طلسم را باهم ادغام کرده بودند. این حلقه‌ها همچنین نمادی از قدرت و درجه در میان مصریان بود. اگر چه این حلقه‌ها با دقت و ظرافت بسیار بالایی ساخته میشد اما مصریان آن را برای اهداف کارکردی آن به دست می‌کردند و نه فقط به خاطر جنبه‌ی تزییناتی آن. که در نوشته جواهرات مصر باستان ؛ جواهرات فراموش شده‌ای که احیا شدند به بررسی کامل جواهرات مصر باستان و فراز و فرودهای این دوره پرداخته‌ایم.
یونانیان و رومیان باستان علاوه بر اینکه از حلقه‌ها به عنوان یک وسیله‌ی کاملاً تزیینی استفاده می‌کردند، بلکه برای کارکردهای مختلف هم از آن‌ها بهره می‌بردند. یکی از رایج ترین کاربردها، استفاده از حلقه به عنوان مهر بود که این حلقه‌ها با نقش و نگارهایی از طبیعت و چهره‌های اساتید و مشاهیر حکاکی میشد. آنان همچنین حلقه‌ها را به خاطر کمیاب و نادر بودن آن‌ها و قدرت طلسم‌شان به دست می‌کردند.
در اوایل دوران جمهوری رم اولین حلقه‌ها از فلز آهن ساخته شد و از آن تنها به عنوان مهر و موم استفاده میشد. حق استفاده از حلقه‌های طلا نیز در ابتدا فقط به سناتورها و تنها هنگام خدمت اعطا میشد. به مرور زمان حق پوشیدن حلقه‌های طلا به همه‌ی غیرنظامیان اعطا شد. در طی سال‌های آتی هم مردان و هم زنان حلقه‌های طلایی پر زرق‌و‌برق و با سنگ‌های نادر و گران به دست می‌کردند. این حلقه‌ها نشانه‌ای از ثروت و وضعیت صاحب آن داشت. اگرچه اوایل به دست کردن بیش از یک حلقه نادر بود اما در اوایل قرن یکم میلادی هر انگشت بیش از یک حلقه‌ی زینتی هم در خودش جای می‌داد و این تبدیل به یک امر متعارف در آن دوران شده بود.
یونانیان از حلقه‌ها به عنوان تعهد نمادی از محبت و عشق بهره می‌بردند. اغلب حلقه‌ها با نمادهای مختلف ظراحی می‌شدند. همچنین جا‌به‌جایی حلقه‌ها میان دو طرف یک قرارداد برای تعهد به اجرای آن، یکی از رسوم متداول در میان یونانیان و رومیان بود.
با توجه به متون باستانی حلقه‌ی نامزدی یا حلقه‌ی ازدواج که نمادی از وفاداری و عشق است، به این خاطر در انگشت چهارم دست چپ قرار می‌گیرد که این باور وجود داشت که درون این انگشت یک رگ قرار (vena amoris) دارد. که از این رگ خون مستقیماْ به قلب پمپاژ می‌شود. همچنین یکی از نقش و نگارهایی که در این حلقه‌ها استفاده میشد گره‌ی ازدواج یا گره‌ی هرکول بود. دو ریسمان در هم تنیده که به احتمال زیاد منشا اصطلاح (tie the knot) به معنی ازدواج کردن است.
ثروت روم باعث شده بود که ماهرترین و بهترین هنرمندان برای حکاکی و ساخت حلقه جذب رومیان شوند. حلقه‌های مهر و موم که در میان رومیان زیاد استفاده میشد، با سنگ‌های قیمتی و پر زرق‌و‌برق ساخته و تزئین میشد. آنان همچنین برای استفاده‌های تزیینی روزانه نیز از حلقه‌های بزرگ و گران‌بها استفاده می‌کردند. همچنین بر روی حلقه‌ها جنبه‌های زندگی روزمره، چهره‌های فیلسوفان و شاعران و نمادهای خدایان به شکل ماهرانه‌ای حکاکی میشد. عشق یکی دیگر از موضوعات محبوب میان رومیان بود و حلقه‌های ازدواج اغلب با حکاکی چهره‌های دو عاشق همراه میشد.
حلقه‌های دنیای جواهرات در قرون وسطی
متداول‌ترین جواهرات در قرون وسطی انگشترها بودند. حلقه‌های دنیای جواهرات هم به وسیله‌ی مردان و هم به وسیله‌ی زنان پوشیده می‌شدند و اغلب هر انگشت، حتی انگشت شست پر از انگشترهای مختلف بود. حلقه‌ها گاهی به شکل‌های مختلف دیگری نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. حلقه‌ها درون یک روبان آویخته می‌شدند و به عنوان گردن آویز نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. همچنین از حلقه‌های در هم تنیده شده به عنوان بازوبند استفاده میشد.
در اواسط صده‌ی سیزدهم میلادی پوشیدن انگشتر و حلقه آنچنان نمادی از قدرت و درجه بود که قوانین پوشش برای مناسب‌سازی و درجه‌بندی لباس‌ها بر پایه‌ی آن به وجود آمد. انگشترهای طلا و و نقره و جواهرات گران‌بها مخصوص خانواده‌های سلطنتی و اشراف‌زادگان بود و حلقه‌های ساخته شده از مس، برنز و آلیاژهای دیگر برای استفاده‌ی عموم و روزمره استفاده میشد.
حلقه‌های تزیینی در طول این دوران اغلب به شکل بسیار ساده‌ای ساخته می‌شدند. یک رکاب صاف و ساده و یک گودی که یک نگین درون آن قرار می‌گرفت و به وسیله‌ی یک چنگک نگهداری میشد. نگین داخل این محفظه به همراه چنگک‌ها پرس میشد تا سر جای خود محکم و استوار قرار گیرد و در اثر تکان، نگین از آن خارج نشود. این طرح یکی از مشهورترین طرح‌های حلقه‌ها حتی تا به امروز است.
در قرن پانزدهم کم کم طراحی حلقه‌های دنیای جواهرات پیچیده‌تر شد. نگهدارنده‌های نگین از حالت ساده‌ی چنگکی خود خارج شدند و با طرح‌هایی از ریسمان، برگ و گیاهان، طرح‌هایی از اژدها همراه با تزیینات میناکاری و قلم‌کاری جایگزین گشتند. نگین‌ها از انواع سنگ‌های قیمتی انتخاب میشد. رکاب حلقه‌ها طوری طراحی میشد که نگین با پوست دست تماس مستقیم داشته باشد.
نگین‌ها نیز از انواع سنگ‌های گران قیمت انتخاب می‌شدند. انتخاب نگین‌ها نه فقط به خاطر گران‌بها و نادر بودن آن‌ها، بلکه به خاطر خواص پزشکی مانند تصور تقویت قوای بدنی که برایشان به ارمغان می‌آورد، مرسوم بود. به دلیل این چنین باورهایی، اصرار بر این بود تا این نگین‌ها با پوست دست ارتباط مستقیم داشته باشند و انتخاب حلقه برای استفاده از مزایای این سنگ‌ها بهترین انتخاب بود. در خصوص سنگ‌های دیگر مانند یاقوت کبود بر این باور بودند که می‌تواند حسادت را از بین ببرد و طلسم و جادو را خنثی کند. یاقوت سرخ باعث ارتقا سلامت می‌شود و افکار بد را از بین می‌برد؛ همچنین باعث از بین بردن اختلافات و ایجاد مصالحه و آشتی میان افراد می‌شود. حتی این باور وجود داشت که یاقوت سرخ موجب از بین بردن هرزگی و شهوت‌رانی می‌شود. تصور میشد زمرد سبز درمانی برای صرع، مشکلات چشم و همچنین افزایش ثروت است. فیروزه می‌تواند در مقابل مسمومیت از فرد محافظت کرده و از بیمار شدن فرد هنگام سفر جلوگیری کند. الماس باعث القای صفت شجاعت به فرد می‌شود و می‌تواند از کابوس دیدن جلوگیری کند. این‌ها بخشی از اثرات درمانی و جادویی بود که برای سنگ‌ها متصور می‌شدند.
بر اساس این تصورات و همچنین نمونه‌های باقیمانده از حلقه‌های قرون وسطی می‌توان این طور برداشت کرد که محبوب‌ترین سنگ‌های قیمتی مورد استفاده در حلقه‌های دنیای جواهرات عبارت بودند از: سنگ یاقوت کبود، یاقوت سرخ، یاقوت ارغوانی، کریستال و در وسعت کمتری الماس.
در قرون وسطی از انگشترهای مهر و موم به طور گسترده‌ای در تایید اعتبار پیام‌های اداری و حکومتی، مهر و موم اسناد تجاری، نامه‌های شخصی همچنین به عنوان علامت‌های اصناف و بازرگانان استفاده میشد. حکاک‌های رومی و یونانی به خاطر مهارت و هنر بسیاری که در حکاکی داشتند بسیار مورد توجه قرار گرفتند و استفاده‌ی گسترده از انگشترهای حکاکی شده، باعث احیای صنعت حکاکی و سنگ‌کاری در قرن سیزدهم شد. رکاب و گودی نگین‌ها اغلب با نام مالک و یا عبارات مختلف حکاکی می‌شدند.
قرون وسطی شاهد شکوفایی تعاریف عشق بود. حلقه‌های عشق و دوستی بسیار پرطرفدار بودند و غالباً روی آن‌ها پیام‌هایی از عشق و محبت درج میشد. یکی از متداول‌ترین‌ها حلقه‌های شعر بودند که به (poesie) معروف بودند.شامل یک انگشتر طلا با یک قطعه شعر کوتاه درج شده بر روی آن بود. زبان این شعر یا لاتین بود و یا به زبان داستان‌های عاشقانه مانند فرانسوی نوشته میشد. بسیاری از این عبارت‌ها کاملاً معروف شده بودند و سازنده و یا فروشنده‌ی جواهرات آن‌ها را به مشتریان پیشنهاد می‌کردند.
برخی از این شعر ها عبارت بودن از : (tu cuer avez) به معنی تو قلب من را در اختیار داری، (due tout mon couer) به معنی با تمام قلبم، (amor vinicit omnia) به معنی عشق همه چیز را تسخیر می‌کند.
این رسم به خصوص در حلقه‌های ازدواج جاودانه شد و امروزه هم در بسیاری از کشورها درج یک پیام عاشقانه بر روی حلقه‌های ازدواج یکی از رسوم متداولی است که عشاق برای یکدیگر انجام می‌دهند. نسخه‌های پیچیده‌تری از حلقه‌های ازدواج در این دوره وجود دارد. حلقه‌هایی با نقوش برگ، گل و اشک که بیانگر احساسات هستند. در این عصر یکی دیگر از سمبل‌های حلقه‌ی ازدواج حلقه‌ی (gimmle) که در لاتین به معنای جفت است. این حلقه از در هم تنیده شدن دو یا سه ریسمان به هم ساخته شده است و نمایانگر دوستی و عشق عمیق بود. یکی دیگر از حلقه‌های ازدواج در این دوره، می‌توان به حلقه‌های ازدواج یهودیان اشاره کرد. نگین این حلقه‌ها به شکل برجسته‌ای ساخته میشد که نمادی از معبد اورشلیم بود و به خاطر شکل خاص آن، استفاده‌ی روزمره از حلقه مرسوم نبود.