جواهردوزی چیست؟
جواهردوزی یکی از قدیمی‌ترین هنرهای ایران زمین است که برای بخشیدن زیبایی بیستر به لباسهای پارچه ای، نمد، چرم و موارد دیگر کاربرد داشته است. این هنر از دیرباز در نزد هموطنان ما طرفداران بسیاری داشته و با گذر زمان بر طرفداران این هنر نیز افزوده شده است. این هنر یکی از سرگرمی‌ها و منابع کسب درآمد خانم‌ها در زمان‌های دور بوده است، زیرا در آن زمان این حجم از امکانات برای سرگرمی و درآمدزایی وجود نداشت و خانم‌ها برای کسب درآمد و پر کردن زمان خود از این هنر بهره می‌بردند. با استفاده از این هنر منحصر به فرد می‌توان لباسهای تزئینی، گوشواره، گردنبند، سنجاق سینه و بسیاری محصولات دیگر تهیه نمود که هرکدام زیبایی‌های خاص خود را دارند. با توجه به این که علاقمندان به این هنر قدیمی ایرانی روزبه روز در حال افزایش است، تصمیم گرفتیم تا مطلبی در این‌باره برای شما نگارش نمائیم. با ما در ادامه مطلب ” جواهردوزی چیست؟ ” همراه باشید.
آشنایی با هنر جواهردوزی
همانطور که پیش تر نیز توضیح داده شد، جواهردوزی هنری است که در سالیان دور توسط بانوان ایرانی مورد استفاده قرار می گرفت و بدین شکل انجام می‌شد که اجزایی مانند جواهرات، سنگهای تزئینی، مروارید، نگینهای کریستالی و معمولی، منجوق، پولک، ملیله و انواع مهره‌های چوبی و فانتزی بنا بر رنگ و شکل لباس انتخاب می‌شد و به صورت تکی یا در کنار هم با استفاده از ابزارهای مختلف مانند نخ و سوزن بر روی پارچه ارگانزا، نمد یا چرم دوخته می‌شد تا زیبایی آن را دوچندان نماید. این کار علاوه بر اینکه آن را از سادگی خارج می نمود، ارزشش را نیز بالاتر می برد.
پیش از اینکه این اجزا بتوانند بر روی پارچه، لباس، کیف یا کفش نصب شوند، بر روی آن دوربری انجام می‌شد و در نهایت نیز آن را با استفاده از یک سوزن پیکسل، بر روی کار نهایی نصب می‌نمودند.
بسیاری از افرادی که در زمینه این هنر از گذشته تاکنون فعالیت داشته‌اند همگی به اتفاق معتقد هستند که جواهردوزی ترکیبی از چند هنر است که در کنار یکدیگر این هنر را تشکیل داده‌اند. هنرهایی مانند درباردوزی، شیپوردوزی، قیطاندوزی، منجوقدوزی، مرواریددوزی و سنگدوزی. هر کدام از موارد نام برده شده تخصص مخصوص به خود را می‌طلبد و باید بسته به شرایط مختلف از آنها استفاده گردد.
با استفاده از جواهردوزی می توان محصولات متعددی مانند گردنبندها و گوشوار‌ه‌های تشکیل شده از مروارید، سنگ و منجوق، سنجاق سینه، دست‌بندهای تشکیل شده از سنگ و در نهایت لباسهای تزئینی و پر زرق و برق تهیه نمود. هر کدام از موارد یاد شده شیوه جواهردوزی خاص خود را دارد و می‌بایست با توجه به طرح و رنگ لباس نوع جواهردوزی انتخاب گردد. در نهایت پس از انتخاب نوع جواهردوزی، این اجزا با استفاده از ابزارهای خاصی بر روی لباس نصب میگردد.
همانطور که پیشتر نیز ذکر گردید برای جواهردوزی از پولک، مروارید، انواع مهره‌ها و سنگ‌ها استفاده میگردد که در ادامه قصد داریم شما را کمی با این اجزا آشنا کنیم.
منجوق در جواهردوزی
منجوق ها کُره‌های بسیار ریزی هستند که در میان هر کدام از آنها محلی برای عبور سوزن و نخ وجود دارد. منجوق‌ها در رنگهای مختلفی در بازار موجود هستند و عموما برای مرزبندی بین نقش‌ها، پر نمودن سطوح و حاشیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ملیله در جواهردوزی
ملیله‌ها استوانه‌های توپر بسیار ریزی هستند که عموما در کنار منجوق‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما به تنهایی نیز کاربرد دارند. زمانی که قصد دارید تا خطوطی در کار خود ایجاد کنید یا حاشیه‌دوزی کنید، ملیله‌ها انتخاب‌های خوبی برای این کار هستند.
پولک در جواهردوزی
یکی از پرکاربردترین اجزا در جواهردوزی پولک است. پولکها نیز در شکل‌ها، سایزها و رنگهای مختلف در بازار موجود هستند که می توان بسته به طرح و رنگ زیر کار از انواع آنها استفاده نمود. روشهای دوختی متفاوتی برای نصب پولکها استفاده میگردد که هر کدام زیبایی‌های خاص خود را دارند. به طور مثال می‌توان پولکها را در کنار هم دوخت یا لبه آنها را روی هم قرار داد و طرح‌های زیبایی خلق کرد. بسیاری اوقات از پولک در کنار منجوق نیز استفاده‌های جالبی میگردد و طرح‌های زیبایی پدید می‌آید.
سنگ ها در جواهردوزی
سنگهای متعددی در جواهردوزی مورد استفاده قرار می‌گیرد که می توانند بسته به نوع کار، قیمتی یا نیمه قیمتی باشند. در جواهردوزی عموما از سنگهای قیمتی مانند یاقوت، زمرد و مروارید و سنگهای نیمه قیمتی مانند زمرد و عقیق استفاده می‌شود. همچنین اگر قصد داشته باشید تا قیمت کار را پایین‌تر بیاورید می‌توانید از سنگهای شیشه‌ای براق و یا کریستال‌های ارزان قیمت استفاده کنید تا قیمت کار پایین‌تر بیاید.
نگین ها در جواهردوزی
نگین‌ها نیز مانند اجزای دیگری که در جواهردوزی استفاده میگردد، در سایزها، رنگ‌ها و اشکال متنوعی تولید و به بازار عرضه می‌شوند. نگین‌ها عموما در میانه خود سوراخ هایی دارند تا نخ و سوزن از داخل آنها عبور کند و بر روی کار نصب گردند. اما نگینهای متعددی نیز در بازار موجود هستند که در خود فضایی برای عبور نخ و سوزن ندارند و برای نصب آنها باید از پایه هایی که در بازار موجود است استفاده گردد. حرفه‌ای ها عموما در جواهردوزی از چسب استفاده نمی‌کنند و به همین دلیل است که از پایه برای نصب این دسته از جواهرات استفاده میگردد.
ابزارهای لازم برای جواهردوزی
همانطور که پیش تر نیز ذکر گردید، برای هر نوع از جواهردوزی نیاز به لوازم و ابزارهای متفاوتی است و بسته به اینکه قصد دارید چه محصولی تهیه کنید، این ابزارها تغییر میکنند. لوازم و ابزارهایی که برای جواهردوزی به آنها نیاز داریم به شرح زیر هستند:
- سوزن تنبور، سوزن مخصوص جواهردوزی یا سوزن مخصوص منجوقدوزی
- نخ نایلون
- پترن یا الگوی خام جهت جواهردوزی
در ادامه مطلب ” جواهردوزی چیست؟ ” قصد داریم شما را با هر کدام از ابزارهای جواهردوزی آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
پترن یا الگوی خام جهت جواهردوزی
برای اینکه جواهر دوزی را شروع کنید باید طرحی را که می‌خواهید پیاده کنید نهایی نموده و طرح خام آن را تهیه کنید تا بتوانید طبق آن جواهردوزی را انجام دهید.
سوزن مخصوص جواهردوزی
برای دوختن اجزا بر روی لایه زیرین به سوزن‌های مخصوص جواهردوزی نیاز است. این سوزن‌ها انواع مختلفی دارند و برای پیاده‌سازی هر کدام از طرح ها نیاز به یک سوزن مخصوص است و همه طرح‌ها را نمی‌توان با یک سوزن پیاده نمود. پس در وهله اول باید بسته به نوع کار، مهره‌ها و سنگهای مورد نظر، سوزن خود را انتخاب نمائیم. تفاوت این سوزن‌ها عموما با شماره آنها مشخص میگردد و هرچه شماره سوزن بالاتر برود سوزن جواهردوزی ظریف‌تر و همچنین بلندتر میگردد.
سوزن جواهردوزی تنبور چیست؟
یکی از معروف‌ترین سوزن های جواهردوزی سوزن تنبور است. تفاوت این سوزن با سوزن‌های دیگر این است که سرعت جواهردوزی، سنگ دوزی و یا دوخت اجزای تزئینی را بسیار بالاتر می‌برد. شاید شما هم با شنیدن نام تنبور به یاد کلمه تنبوربافی یا تنبور دوزی افتاده باشید. تنبوردوزی واژه‌ای است که به اشتباه جا افتاده و چیزی به نام تنبوردوزی وجود ندارد. تنبور نام یک سوزن پراستفاده است که برای جواهردوزی به کار می‌رود. این سوزن عموما به دو صورت دسته چوبی و دسته فلزی در بازار یافت می‌شود که جواهردوز بسته به سلیقه می‌تواند با یکی از آنها کار کند. سوزن تنبور از گذشته‌های دور تا کنون در این صنعت مورد استفاده قرار می‌گرفته که نشان از پرکاربرد بودن آن دارد.
نخ نایلون در جواهردوزی
یکی از مهم‌ترین نخ هایی که بهتر است در جواهردوزی مورد استفاده قرار گیرد، نخ نایلون است. نخ نایلون در رنگهای متعددی در بازار موجود است که می‌توان با استفاده از رنگ زیرکار آن را انتخاب نمود. بهتر است در انتخاب رنگ نخ نایلون دقت شود تا با رنگ زیرکار همخوانی داشته باشد و کمتر مشخص باشد. البته بسیاری از هنرمندان با انتخاب رنگهای متنوع از نخ نایلون، محصولات جذابی خلق میکنند.
بسیاری دیگر نیز از تلفیق نخ نایلون با نخ های گلدوزی مانند کوبلن، انکور و دمسه، طرح‌های جالبی خلق می کنند که نتایج جذابی به همراه دارد.
انتخاب پارچه در جواهردوزی
اگر بنا باشد جزئی که قرار است جواهردوزی شود بر روی پارچه، نمد یا چرم دوخته شود باید در انتخاب آنها دقت بسیاری انجام گردد. زمانی که قصد دارید تا قطعه‌ای که جواهردوزی شده است را به صورت جزئی جدا از لباس تهیه کنید، توصیه این است که پارچه زیر را نمد یا چرم در نظر بگیرید.
یکی دیگر از پارچه‌هایی که می توان برای دوخت طرح مورد نظرمان از آن استفاده نمائیم، تور مژگان است. تور مژگان که به تور زیتون نیز معروف است یکی از اجزای پرکاربرد در جواهردوزی است. این تورها به دلیل اینکه وزن قطعه‌ای که بر روی کار اصلی نصب می‌شود را سبک‌تر می نمایند، کاربرد فراوانی در این صنعت دارند. قطعا لباسهای عروس را مشاهده نموده‌اید که عموما جواهردوزی ها بر روی تور انجام شده و بر روی کار اصلی نصب میگردد. از این تورها به طور خاص در اپلیکه دوزی‌های لباس عروس استفاده میگردد.
اگر پارچه ای که شما قصد دارید تا جواهردوزی را بر روی آن انجام دهید، نازک بود، برای جلوگیری از خراب شدن پارچه باید از لایه چسب که به لایی چسب نیز معروف است، استفاده نمائید.
تهیه لوازم جواهردوزی
جهت تهیه انواع لوازم جواهردوزی می‌توان به خرازی‌ها مراجعه نمود که عموما تمامی اجزای مورد نیاز جواهردوزی را در اختیار دارند. معروف‌ترین محل برای تهیه این دسته اقلام جواهردوزی خیابان برلن در تهران است.
با دیگر مقالات ما نیز همراه باشید.